YÖNTEMİN BELİRLEYİCİSİ: KÜLTÜR
YÖNTEMİN BELİRLEYİCİSİ: KÜLTÜR
Tarihsel sürece baktığımızda, intihar yöntemlerinin
çağdan çağa değiştiği görülür. “Evrensel olarak
yüksekten atlayarak ölmek ilk ve en doğal intihar
yöntemi olmuştur.” Asılmak, boğulmak, yüksekten
atlamak intiharın kondizi kadar eskidir. Teknolojik
gelişim bu yöntemlerin ortadan kalkmasını
sağlayamamıştır, sadece oranlarının belirli ölçüde
düşmesine sebep olmuştur. 18. yüzyılda ateşli
silahlar, 19. yüzyıldas evlerde kullanılan gazlar, 20.
yüzyılda uyku ilaçları teknolojik gelişmenin etkisiyle
intihar yöntemleri arasına girmiştir.
Teknolojik gelişmenin yöntemlere olan etkisi yanında,
günümüzde intihar yöntemleri toplumdan topluma
farklılık göstermemektedir.
19. Yüzyılın Sonlarında Avrupa Ülkelerinde Kullanılan
İntihar Yöntemleri (%)
|
Ülkeler
|
Asmak
|
Denize atlamak
|
Silah
|
Bıçak
|
Zehir
|
Diğerleri
|
|
Norveç
|
65.6
|
17.2
|
7.8
|
4.7
|
3.1
|
-
|
|
Danimarka
|
73.4
|
13.7
|
5.8
|
1.5
|
4.2
|
1.2
|
|
Prusya
|
58.6
|
18.6
|
13.0
|
2.3
|
4.0
|
3.3
|
|
Saksonya
|
61.8
|
18.8
|
10.9
|
1.9
|
3.4
|
2.9
|
|
Belçika
|
49.2
|
24.9
|
15.5
|
1.9
|
2.2
|
5.0
|
|
Fransa
|
43.5
|
26.0
|
12.5
|
2.4
|
2.2
|
12.9
|
|
İsviçre
|
43.3
|
23.5
|
19.0
|
5.3
|
3.8
|
4.8
|
|
İtalya
|
15.7
|
23.2
|
25.4
|
4.1
|
7.4
|
19.5
|
|
İspanya
|
18.3
|
17.5
|
35.7
|
7.3
|
9.2
|
11.1
|
Yukarıdaki tablo Halbwachs’ın yaptığı araştırmadan
elde edilmiştir. Halbwachs, kendini asmak
yönteminin Avrupa’da kuzeyden güneye inildikçe
azaldığını işaret etmektedir. Aksine, ateşli silahlarla
ise güneye inildikçe artmaktadır. Bunun nedeni ise
ülkelerin coğrafi konumları değil; toplumsal yapılarının
farklı olmasıdır. Örneğin; İtalya, İspanya gibi ülkelerde
bireylerin silah bulundurmaları normal bir davranış
olarak kabul edilir. Çünkü silahlı çeteler –Mafya gibi-
toplumsal yaşamın önemli bir ögesi durumundadır ve
dolayısıyla silah, ölüm kavramının temsilcisidir.
Oysa, İngiltere gibi, çok iyi silah kontrolü yapılan ve
silah taşımanın yasak olduğu ülkelerde ise, doğal
olarak silahla intihar olaylarına çok seyrek
rastlanmaktadır.
Kendini asma yönteminin hemen her toplumda
gösterdiği oransal fazlalık, belki de idam cezalarının
uygulanmasında bu yöntemin kullanılmasından
kaynaklanmaktadır.
“Her intihar nasıl yapılırsa yapılsın, diğer insanlar için
tamamen örnek alınması açısından çekicidir.Bir çok
intihar olayı gösterir ki, intihar bulaşıcıdır. Bazı İngiliz
kasabalarında intiharlar köprülerden atlayarak
gerçekleştirilir. Bunlar bir kaç yıl aralıklarla ve toplu
halde gerçekleşmiştir.”
İntiharın onurlu bir davranış olarak kabul edildiği ve
desteklendiği toplumlarda ise, intihar yöntemleri
belirli kurallara bağlanmıştır. Örneğin, dünyada intihar
oranlarının en yüksek olduğu ve intiharın bir gelenek
haline geldiği Japonya’da, intihar yöntemleri yüzyıllar
öncesinden belirlenmiştir. Japonya’da görülen intihar
töntemleri şunlardır:
1. Hara-kiri: Yüksek sınıflar tarafından bir bahçede
törensel biçimde gerçekleştirilir.
2. Shinju: Alt sınıflar içindir. Daha çok mutsuz
aşıklar tarafından uygulanır.
3. Junshi: Lord, efendi gibi himayesi altında
bulunulan bir kişinin ölümünü takip eder.
Bu tür geleneksel intihar yöntemleri II.Dünya
Savaşından sonra, Japonya’da eski rağbetini
kaybetmiş; başta suda boğulma olmak üzere,
kimyasal madde ve ateşli silahlarla intiharlar tercih
edilmeye başlanmıştır. Geleneksel bir yapıdan sanayi
toplum yapısına geçerken, Japonya’daki intihar
yöntemlerinin değişmesi gerçekten ilginçtir.
Toplumlardaki yöntem farklılıkları belirgin bir şekilde
kendini göstermektedir. Bunun yanında, her toplumda
kadın ve erkekler de farklı yöntemleri daha çok tercih
etmektedirler. Aşagıdaki tabloda değişik toplumlarda
cinsiyetlere göre en çok tercih edilen iki yöntem
sırası ile gösterilmiştir.
Bazı Toplumlarda Cinsiyete Göre Tercih Edilen İntihar
Yöntemleri
|
|
Erkek
|
Kadın
|
||
|
|
1.
|
2.
|
1.
|
2.
|
|
A.B.D.
|
Silah
|
Asma
|
Zehir
|
Silah
|
|
İtalya
|
Silah
|
Asma
|
Zehir
|
Boğulma
|
|
İsviçre
|
Asma
|
Silah
|
Boğulma
|
Asma
|
|
Fransa
|
Asma
|
Boğulma
|
Boğulma
|
Asma
|
|
İngiltere
|
Asna
|
Boğulma
|
Boğulma
|
Asma
|
|
Bavyera
|
Asma
|
Silah
|
Boğulma
|
Asma
|
Tablodan da görüleceği gibi, erkek ve kadınlar farklı
yöntemleri daha çok tercih etmektedirler. Kadınlar
erkekler göre daha pasif yöntemleri seçmektedirler.
Diggory ve Rothman’a göre, kadınlar kas gücü
gerektiren yöntemleri tercih etmemektedirler. Silahlı
uygun olarak ateşlemek, bıçakla kesmek vb.
yöntemler belirli bir kas gücü gerektirmektedir.
Kadınlar daha çok, öldükten sonra vücut yapılarını
değiştirmeyecek yöntemleri seçmekte ve bu konuda
erkeklerden daha hassas olmaktadırlar. Bu tür
yöntemler ise daha az öldürücüdür. Erkekler daha
aktif metodları seçerler ve böylece amaçlarına daha
çok ulaşma şansları vardır.İntihar istatistiklerinde
görülen erkeklerin oransal fazlalığının en önemli
nedenlerinden biri de kuşkusuz seçilen yöntemin
daha öldürücü olmasıdır.
Erkeklerle kadınlar arasındaki bu yöntem farklılığının
nedeni toplumsal değerler ve normlardır. Erkek,
toplumsal yaşmda daha aktiftir, saldırgandır. Erkeğin
pasif olması toplum tarafından hoş karşılanmaz; alay
konusu bile olabilir. Çünkü toplumda pasif roller
kadınlara özgüdür. Sosyalleşmesi sırasında bireyce
kabul edilen bu davranış kalıplerı, intihar için seçilen
yöntemlerde de etkili olmaktadır. İntihar eden bir
birey, öldükten sonra bile iyi bir biçimde anılmayı
ister. Silahlı kafaya ateş etmek, toplumsal değerlere
göre “mertliktir, erkek işidir”. Bir erkek bu davranışıyla
mert olarakanılırken, aynı eylem biçimini bir kadın
yaparsa toplumca kınanır; gözü dönmüş, erkek kılıklı
denilir. Diğer yönetmlerde de buna benzer örnekler
verilebilir.
Toplumsal inanışlar, dini değerler -özellikle intiharın
benimsendiği toplumlarda- yöntemin seçiminde
belirleyici olabilmektedir. Örneğin, küçük bir pasifik
adası olan Tropia’da intihara karşı tavırları inceleyen
R. Firth’e göre, “Tropialılar, tanrılarının ölmüş olanların
ruhlarını aldığına inanırlar; fakat kendilerini asanların
ruhlarının, atalarının ruhları onları bulana dek serbest
kaldığına inanırlar.” Doğal olarak, kendini asarak
intihar etmek, burada dini değerlerce belirlenen bir
yöntem olmaktadır.
Japonya’da rastlanan “hara-kiri”, toplumsal inanışların
önemini belirtmek açısından ilgi çekici bir örnektir.
Japon inanışlarına göre “hara”, insanın karın
bölgesinde bulunan, insanı insan yapan ruhsal bir
varlıktır. “Kiri” ise, Japoncada kesmek anlamındadır.
Japonlar, kişinin kendini öldürmesi için, hara’nın da
öldürülmesi gerektiğine inanırlar; karna bıçak
saplayarak kişi, gerçek varlığını öldürür. Toplumsal
inanışlardaki değişme ve bunun yanında bilimdeki
gelişmeler, geçmişte pek rağbette olan bu yöntemin,
günümüz Japonyasında terkedilmesinde etkili
olmuştur.
Kişi intihar etmeyi düşündüğünde, civarında bir intihar
aletinin olması olayı çabuklaştırır. Çünkü kullanılan
araç, genellikle, kişinin devamlı olarak kullandığı bir
araç olmaktadır. Bu nedenle, kişinin mesleği de
yöntemin seçiminde önemlidir. Kimyacı kendini
zehirler, asker vurur. Bir ev hanımı, gününün büyük
bir kısmını geçirdiği mutfakta havagazı ile intihar
edebilir. Geçmişteki bazı intihar olayları mesleklerin
etkisini açıkça göstermektedir. “1833’de, 55
yaşındaki Korsikalı bir cellat, uzun bir süre içinde
evinde inşa ettiği giyotine bir kordon bağlayarak kendi
başonı kesmiştir. 1833’de Yugoslavya’da bir topçu
teğmen, bir topu uzun bir çubukla ateşlemiş ve
önünde durarak intihar etmiştir. Bundan hemn sonra,
bir Fransız topçusu d aynı yöntemi uygulamıştır.”
Cinsiyet kadar, intihar yönteminin seçiminde etkili
olan faktörlerden biri de yaşdır. Değişik yaşlarda farklı
yöntemler daha çok tercih edilmektedir. Yaş ile
intihar yöntemleri arasındaki ilişkiyi ise girişim ve
gerçek intihar arasındaki farklı dinamikleri ele alarak
incelemek gerekir.
